سوره همزه یا لُمَزه صد و چهارمین سوره و از سوره‌های مکی قرآن است که در جزء سی‌ام قرآن جای دارد. «همزه» و «لمزه»» به معنای عیب‌جو و بدگو هستند. خداوند در این سوره مال‌اندوزانی را که با عیبجویی از مردم می‌خواهند بر آنان برتری بجویند، تهدید به آتش خُردکننده می‌کند.
برخی از مفسران معتقدند این سوره درباره وَلید بن مُغِیرَه نازل شده که پشت سر پیامبر(ص) تهمت می‌زد و بدگویی می‌کرد. گروهی دیگر آن را در مورد جمعی دانسته‌اند که می‌خواستند پیامبر(ص) را بدنام کنند.
در فضیلت تلاوت سوره همزه نقل شده است هر کس آن را در نماز‌های واجب قرائت کند، فقر او از بین می‌رود و روزی به سویش می‌آید و مرگ‌های بد از او دور می‌شود یا در روایتی آمده به اندازه دنیا ثواب به او داده می‌شود.
محتوا سوره همزه
این سوره تهدید شدیدی برای کسانی است که عاشق جمع‌کردن مال‌اند و می‌خواهند با اموال بیشتر، بر سر و گردن مردم سوار شوند و بر آنان فخر بفروشند؛ به همین جهت به ناحق بر مردم طعنه می زنند و عیب‌هایی می‌گیرند که عیب نیست.[۵] آنان گمان می‌کنند این مال، آنان را جاودانه می‌سازد؛ در حالی که چنین نیست و جایگاه آنان جهنم است.[۶] افئده جمع فؤاد به معنای قلب است و منظور از آن در قرآن قلب به معنای عضوی از اندام انسان نیست بلکه همان نفس انسانی است که خاستگاه فکر وشعور اوست. [۷] منظور از ایقاد نار در«نَارُ اللهِ الْمُوقَدَةُ» همان شعله‌ور ساختن آتش است و منظور از اطلاع در «الَّتِي تَطَّلِعُ عَلَى الْأَفْئِدَةِ» اشراف و احاطه آشکار داشتن برچیزی است و تفاوت آتش دوزخ در قیامت با آتش دنیا همین است که آتشِ دنیا فقط ظاهر را می‌سوزاند اما آتش در جهان آخرت هم ظاهر و هم باطن را می‌سوزاند، از همین رو در آیه ۲۴ سوره بقره وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَةُ آتش جهنم را به عنوان آتشى كه سوختش مردمان و سنگ‌ها هستند معرفی کرده است. [۸]از آیه فهمیده می‌شود که چون آتش دوزخ بر درون (نفوس ) دوزخیان اشراف دارد در نتیجه مردمان در دوزخ از درون و باطن می‌سوزند و شعله‌ور هستند و خودشان سبب اصلی سوختن و عذاب شدن هستند. [۹] از دیگر آیات قرآن مانند يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا قُوا أَنْفُسَكُمْ وَأَهْلِيكُمْ ناراً وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجارَةُ (آیه ۶ سوره تحریم) نیز می‌توان فهمید که خود انسان باعث مشتعل شدن آتش دوزخ و سوختن از درون می‌شود و این با تجسم اعمال تناسب دارد. [۱۰]
شأن نزول: تهمت‌زنندگان و مسخره‌کنندگان پیامبر(ص)
مقالهٔ اصلی: شان نزول
برخی از مفسران معتقدند این سوره درباره وَلید بن مُغِیرَه نازل شده که پشت سر پیامبر تهمت می‌زد و بدگویی می‌کرد و در پیش روی آن حضرت به طعنه و مسخره کردن می‌پرداخت. گروهی دیگر آن را درباره افراد دیگری مثل اُبیّ بن خَلَف، اَخنَس بن شَریق، جمیل بن عامر، و عاص بن وائل دانسته‌اند که سعی داشتند پیامبر را ترور شخصیت کنند. در اینجا بود که خداوند سوره همزه را نازل کرد.[۱۲]
فضیلت و خواص سوره همزه
مقالهٔ اصلی: فضائل سور
از امام صادق(ع) نقل شده است هر کس سوره همزه را در نماز‌های واجب قرائت کند، فقر او از بین می‌رود و روزی به سوی می‌آید و مرگ‌های بد از او دور می‌شود[۱۳] یا به اندازه دنیا ثواب به او داده می‌شود.[۱۴] از پیامبر اکرم(ص) نیز نقل شده به تعداد کسانی که پیامبر و یارانش را مسخره کردند، ده حسنه به او داده می‌شود. [۱۵]
در برخی روایات برای تلاوت این سوره خواصی ذکر شده: ۱. دفع چشم زخم.[۱۶] ۲. دفع چشم درد.
