سوره شوری چهل و دومین سوره و از سورههای مکی قرآن است که در جزء ۲۵ جای دارد. وجه تسمیه این سوره به «شوری»، استفاده از این واژه به عنوان یکی از صفات مؤمنان در آیه ۳۸ است. موضوع محوری سوره شوری وحی است و به موضوعات دیگری مثل توحید، معاد و صفات مؤمنان و کفار نیز پرداخته است.
آیه ۲۳ معروف به آیه مودت و آیه ۳۸ درباره اهمیت مشورت، از آیات مشهور این سوره است. آیه ۴۰ این سوره برای مشروعیت قصاص مورد استناد فقیهان واقع شده است.
در فضیلت تلاوت سوره شوری آمده است، هرکسی سوره شوری را بخواند، فرشتگان بر او درود میفرستند و برای او استغفار و رحمت میخواهند.
شأن نزول برخی از آیات سوره شوری
برای چند آیه از سوره شوری از جمله آیه ۲۳ و ۲۷، شأن نزولهایی در کتابهای اسباب نزول روایت شده است.
مودت اهل بیت
درباره شأن نزول آیه ۲۳ سوره شوری «…قُل لَّا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَىٰ …؛ بگو: «به ازاى آن [رسالت] پاداشى از شما خواستار نيستم، مگر دوستى در باره خويشاوندان.» از ابن عباس نقل شده، هنگامی که پیامبر اسلام(ص) به مدینه آمد، به دلیل حوادثی با تنگدستی مواجه شد؛ به همین روی برخی از انصار مالی جمع کرده نزد آن حضرت آوردند و خواستار کمک به پیامبر شدند. پس از این بود که آیه ۲۳ سوره شوری نازل شد و به جای اجر رسالت، مودت خویشان خود را از آنان خواستار شد.[۱۱]
ابوالفتوح رازی نیز به نقل از قتاده، نزول این آیه را در پاسخ به سخن اهل مکه مبنی بر اینکه پیامبر برای ادای رسالتش طمع مزد دارد، میداند.[۱۲]امام باقر(ع) در روایتی امامان(ع) را قربی دانسته است .[۱۳]
تمنای مال دنیا
بر اساس نقل خباب بن ارت نزول آیه ۲۷ سوره شوری «وَلَوْ بَسَطَ اللَّـهُ الرِّزْقَ لِعِبَادِهِ لَبَغَوْا فِي الْأَرْضِ وَلَـٰكِن يُنَزِّلُ بِقَدَرٍ مَّا يَشَاءُ ۚ إِنَّهُ بِعِبَادِهِ خَبِيرٌ بَصِيرٌ؛ و اگر خدا روزى را بر بندگانش فراخ گرداند، مسلماً در زمين سر به عصيان برمىدارند، ليكن آنچه را بخواهد به اندازهاى [كه مصلحت است] فرو مىفرستد. به راستى كه او به [حال] بندگانش آگاهِ بيناست.» درباره کسانی است که آرزومند اموال بنی نضیر و بنی قریظه بودند و بر اساس روایت ابو عثمان مؤذن از عمرو بن حریث این آیه درباره اصحاب صفه است که نعمت و ثروت دنیا را تمنا میکردند.[۱۴] علامه طباطبائی مفسر شیعه در توضیح این روایت میگوید بر اساس این روایت آیه در مدینه نازل شده است (زیرا ماجرای صفه مربوط به مدینه است) در حالی که سوره شوری مکی است پس میتوان گفت که این آیه بر اصحاب صفه تطبیق شده نه این که در شأن آنان نازل شده باشد.[۱۵]
وحی به پیامبران
نزول آیه ۵۱ سوره شوری «وَمَا كَانَ لِبَشَرٍ أَن يُكَلِّمَهُ اللَّـهُ إِلَّا وَحْيًا أَوْ مِن وَرَاءِ حِجَابٍ أَوْ يُرْسِلَ رَسُولًا فَيُوحِيَ بِإِذْنِهِ مَا يَشَاءُ؛ و هيچ بشرى را نرسد كه خدا با او سخن گويد جز [از راه] وحى يا از فراسوى حجابى، يا فرستادهاى بفرستد و به اذن او هر چه بخواهد وحى نمايد.» را در جواب یهود دانستهاند که عدم ایمان خود به پیامبر را به این دلیل میدانستند که پیامبر چرا مانند موسی با خدا سخن نمیگوید و به او نمینگرد. این آیه، سخن گفتن انسان با خدا را فقط از طریق وحی یا از فراسوی حجاب و یا با ارسال فرستادگان دانستهاست.[۱۶]