سوره حَدید پنجاه و هفتمین سوره و از سورههای مدنی است که در جزء ۲۷ قرآن جای دارد. نامگذاری این سوره به مناسبت یادکرد حدید (آهن) در آیه ۲۵ است. در این سوره به موضوعاتی مانند توحید، صفات الهی، عظمت قرآن و وضع مؤمنان و منافقان در قیامت پرداخته شده و به گفته علامه طباطبایی هدف اصلی این سوره تشویق مسلمانان به انفاق در راه خدا است.
در سوره حدید به داستان برخی از پیامبران چون نوح، ابراهیم و عیسی پرداخته شده است. آیه چهارم درباره خلقت هستی در شش روز و آیه ۱۱ درباره نیکو بودن قرضالحسنه از آیات مشهور این سوره است.
در روایات، رهایی از عذاب جهنم و برخورداری از نعمتهای بهشتی و دیدار با امام زمان(عج) در زمان ظهور، از خواص و فضیلتهای تلاوت این سوره شمرده شده است.
آیات مشهور سوره حدید
آیه چهارم درباره خلقت هستی در شش روز و آیه ۱۱ درباره قرضالحسنه از آیات مشهور این سوره است.
تابلوی «پنجمین روز آفرینش» اثر استاد فرشچیان
خلقت هستی در شش دوره
هُوَ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ… (آیه ۴)
ترجمه: اوست آن كس كه آسمانها و زمين را در شش هنگام آفريد.
مسئله خلقت در شش روز، هفت مرتبه در قرآن ذكر شده است كه نخستین بار در آیه ۵۴ سوره اعراف و آخرین بار در همین آیه آمده است. منظور از«روز» در این آیات، روز معمولی نیست؛ بلكه منظور از آن «دوران» است؛ خواه این دوران كوتاه باشد یا طولانی هرچند میلیونها سال طول بکشد.[۱۱]
آیه قرضالحسنه
مقالهٔ اصلی: آیه قرضالحسنه
مَن ذَا الَّذِي يُقْرِضُ اللَّـهَ قَرْضًا حَسَنًا فَيُضَاعِفَهُ لَهُ وَلَهُ أَجْرٌ كَرِيمٌ (آیه ۱۱)
ترجمه: كيست آن كس كه به خدا وامى نيكو دهد تا [نتيجهاش را] براى وى دوچندان گرداند و او را پاداشى خوش باشد؟
در این آیه، برای تشویق به انفاق، از تعبیر «وام دادن به خداوند» استفاده شده است. منظور از «قرض دادن به پروردگار» هرگونه انفاق در راه اوست كه یكی از مصادیق مهم آن كمکكردن به پیامبر(ص) و امام است تا در مصارف لازم برای ادارۀ حكومت اسلامی به كار گیرد.[۱۲] در سخن امام علی(ع) آمده است خداوند، از روی ذلّت و خواری، از شما یاری نخواسته یا برای جبران كمبود خود، از شما قرض نخواسته است.[۱۳]درروایتی از امام صادق(ع) است که بر در بهشت نوشته شده پاداش قرض هجده برابر و پاداش صدقه ده برابر است زیرا قرض به نیازمند واقعی می رسد ولی صدقه ممکن است به دست کسی برسد که نیازمند واقعی نیست. [۱۴] محتوای این آیه در اشعار فارسی نیز بازتاب داده شده است. مولوی میسراید:
اقرضوا الله قرض ده زین برگ تن
تا بروید در عوض در دل چمن[۱۵]
بگیر کیسه پر زر باقرضوا الله آی
قراضه قرض دهی، صد هزار کان گیری[۱۶]
آیه مراحل پنجگانه عمر
اعْلَمُوا أَنَّمَا الْحَيَاةُ الدُّنْيَا لَعِبٌ وَلَهْوٌ وَزِينَةٌ وَتَفَاخُرٌ بَيْنَكُمْ وَتَكَاثُرٌ فِي الْأَمْوَالِ وَالْأَوْلَادِ(آیه ۲۰)
ترجمه:بدانید زندگی دنیا تنها بازی و سرگرمی و تجمّل پرستی و فخرفروشی در میان شما و افزون طلبی در اموال و فرزندان است.
و از شیخ بهائی (رحمه الله ) نقل شده که این پنج خصلتى که در آیه شریفه ذکر شده ، از نظر سنین عمر آدمى و مراحل حیاتش مترتب بر یکدیگرند، چون تا کودک و هنوز به بلوغ نرسیده است حریص در لعب( بازى) است ، و همین که به حد بلوغ مى رسد و استخوان بندیش محکم مى شود علاقه مند به لهو و سرگرمى ها مى شود، و پس از آنکه بلوغش به حد نهایت رسید، به آرایش خود و زندگی اش مى پردازد و همواره به فکر این است که لباس فاخرى تهیه کند، مرکب زیبا و باشکوه سوار شود، منزل زیبایى بسازد، و همواره به زیبایى و آرایش خود بپردازد، و بعد از این سنین به حد کهولت مى رسد آن وقت است که (دیگر به اینگونه امور توجهى نمى کند، و برایش قانع کننده نیست ، بلکه ) بیشتر به فکر تفاخر به حسب و نسب مى افتد، و چون سالخورده شد همه کوشش و تلاشش در بیشتر کردن مال و اولاد صرف مى شود. [۱۷]
فضیلت و خواص
مقالهٔ اصلی: فضائل سور
از پیامبر(ص) نقل شده است هر کس سوره حدید را بخواند، بر خداوند است که او را از عذاب جهنم حفظ کند و به او در بهشت نعمت دهد و کسی که بر قرائت این سوره مداومت داشته باشد، اگر زندانی باشد، رهایی یابد؛ هرچند که جنایات بسیاری علیه او باشد.[۱۸] همچنین از پیامبر(ص) روایت شده است هر کس سوره حدید را بخواند جزو کسانی محسوب خواهد شد که به خدا و پیامبرش ایمان آوردهاند.[۱۹] از امام باقر(ع) نقل شده است، كسی كه «مُسَبِّحات» را پیش از خواب بخواند از دنیا نمیرود تا حضرت مهدی(ع) را درک كند و اگر از دنیا برود در همسایگی رسول خدا خواهد بود.[۲۰]